Actuele situatie in de landbouw

Vertrouwen akkerbouwers en melkveehouders gematigd positief

Het vertrouwen van akkerbouwers kwam in het tweede kwartaal uit op 6,5 punten, vrijwel gelijk aan de twee voorgaande kwartalen (figuur 3). Dit vertrouwen wordt bepaald door de stemming over de huidige bedrijfssituatie en de verwachting van de bedrijfssituatie op middellange termijn (2 à 3 jaar). De stemmingsindex steeg met 7 punten, terwijl de situatie op middellange termijn minder positief werd ingeschat (-4 punten). Het vertrouwen van melkveehouders kende een piek in het eerste kwartaal, maar daalde in het tweede kwartaal met 5 punten. Daarmee keerde de index terug op het niveau van de laatste drie kwartalen van 2020. De stemmingsindex daalde licht met 1,5 punten, maar de index van de verwachting voor de middellange termijn zakte met bijna 9 punten.

Stijgende aardappelprijzen

De positieve stemming onder akkerbouwers staat niet los van de oplopende prijzen van aardappelen en tarwe (figuur 4). De aardappelprijs af boerderij trok vanaf december aan en kwam aan het einde van het seizoen in juli 36% hoger uit dan vorig jaar. In het droge seizoen 2018/2019 bereikte de aardappelprijs een topniveau. In het seizoen 2019/2020 werd dat niet gehaald, integendeel. In combinatie met de aanhoudende goede vraag, stegen de aardappelprijzen aanvankelijk wel. Maar de prijs kelderde door de coronacrisis. Horeca en fastfoodrestaurants werden wereldwijd gesloten om coronabesmettingen te voorkomen. De mondiale vraag naar ingevroren frites daalde sterk en de Nederlandse fritesexport zakte in. De aardappelverwerkende industrie verwerkte fors minder fritesaardappelen. Voor niet-gecontracteerde aardappelen konden telers via de ‘Compensatieregeling fritesaardappelen’ onder voorwaarden compensatie aanvragen. Door de tweede en derde lockdown stagneerde in veel landen de afzet van aardappelproducten wederom. Door de moeizame afzet van fritesaardappelen in het afgelopen seizoen, wordt verwacht dat het Noordwest Europese areaal fritesaardappelen in het seizoen 2021/2022 met 3-5% zal afnemen.

Wereldwijde schaarste stuwt tarweprijs

De tarweprijs stond bij de start van het oogstseizoen 2020 - in augustus - onder druk, maar daarna steeg die geleidelijk naar een 29% hoger niveau dan een jaar eerder. De opgelopen tarweprijs kent een mix van oorzaken. De wereldwijde tarweoogst valt dit jaar lager uit dan verwacht vanwege mindere oogsten in Canada, VS en Rusland. Ook in Argentinië lijkt de productie tegen te vallen door drogere omstandigheden en in de EU wordt de productie lager ingeschat vanwege de regenachtige oogstomstandigheden. Rusland exporteert aanzienlijk minder tarwe. De tarwevoorraden in de VS en de EU zijn de laagste in bijna veertig jaar en verwacht wordt dat deze krap blijven. Hoe kleiner de voorraden, des te lastiger tegenvallers in de oogst kunnen worden opgevangen. Dat heeft een prijsopdrijvend effect. Ten slotte wordt de prijs ondersteund door de wereldwijde vraag, door het grotere verbruik van tarwe in vooral China en India. Verwacht wordt dat de kleinere oogsten en krappere voorraden de prijsnoteringen nog wat verder opdrijven.

Melkprijs op hoog niveau

De melkprijs (exclusief toeslagen maar inclusief voorlopige nabetaling) lag in mei 2020 onder de 33 euro, maar vanaf de zomer 2020 is die gestaag opgelopen (figuur 5). In december 2020 kwam die uit op 34,6 euro en in augustus 2021 bereikte de melkprijs een niveau van 37,4 euro per 100 kg. Dit is een relatief hoge melkprijs, die vanaf 2001 nog maar vier keer eerder voorkwam in augustus. 

Saldo melkveebedrijf in augustus bijna op langlopend gemiddelde van de maand

Tegenover de hoge melkprijs staat dat de toegerekende kosten in augustus nog niet eerder zo hoog waren. De hogere melkprijs is amper voldoende om de sterk gestegen kosten, met name van veevoer en kunstmest, te compenseren. Het saldo van het gestandaardiseerde melkveebedrijf kwam in juli en augustus 2021 uit op 17.000 euro (figuur 6). Het gestandaardiseerde bedrijf heeft 103 melkkoeien met een gemiddelde melkproductie van 8.950 liter per koe. Het berekende saldo is 17% hoger dan in augustus van het voorgaande jaar en bijna op het niveau van het langjarig gemiddelde van deze maand. Het voortschrijdend jaargemiddelde tot en met augustus 2021 ligt echter nog 13% onder het langjarig niveau.