Ondernemen in een dynamische omgeving

Op de overgang van zand en klei in het West Brabantse landschap runt de familie Bartelen een akkerbouwbedrijf van zo’n 250 hectare. Peter (58) en Madeleine (53) Bartelen namen in 1990 het gemengd bedrijf in Oud Gastel over en hebben in de afgelopen 30 jaar niet stilgezeten. Het is een echt familiebedrijf waar sinds 2015 de derde generatie toetreedt tot de maatschap. In 2015 trad Anton (27) en in 2018 Jeroen (24) toe tot de maatschap. Ook dochter Marilyn (26) en zoon Ronnie (20) zijn veelvuldig op het bedrijf te vinden om een handje toe te steken.

Boeren op de grens van het ‘oude’ land en de eerste zeekleipolders van West-Brabant zorgt voor veel dynamiek in het bedrijf. Het bouwplan omvat zo’n 15 gewassen en is daarmee allesbehalve standaard. Met grofweg zo’n 150 hectare lichte tot zware kleigrond en 100 hectare zandgrond in het bouwplan zijn er nogal wat afwegingen die gemaakt moeten worden. Vader Peter heeft altijd de bodem centraal gesteld in het opstellen van het juiste bouwplan. Een volhoudbare gewasrotatie met voldoende rustgewassen en ruimte voor (resistente) groenbemesters vormen de basis. Het is experimenteren met nieuwe gewassen, nieuwe rassen en vooral ook veel technieken om tot het meest ideale recept te komen.

De aardappelteelt is de hoofdteelt op het bedrijf, met zo’n 60 hectare pootgoed en 45 hectare consumptieaardappelen voor de friet. Daarnaast worden plant- en zaaiuien, knolselderij, bieten, granen, graszaad, maïs en diverse conserven als sperziebonen, erwten, spinazie en boerenkool geteeld. Met deze ruime vruchtwisseling probeert het bedrijf voor ieder perceel en iedere grondsoort een gezonde rotatie van gewassen te vinden die past. Zo houden ze de grond in topvorm én spreiden ze risico’s gedurende het seizoen en in de afzet.

Precisielandbouw

De term precisielandbouw wordt vaak direct gekoppeld aan GPS en techniek. Op het bedrijf wordt al veel langer precies geboert, door op basis van de diversiteit van grondsoorten binnen percelen bewuste keuzes te maken. ”Door aaltjesresistente groenbemesters te zaaien op zandkoppen, en diep- wortelende groenbemesters te zaaien op zware klei proberen we ook binnen percelen al jaren op basis van kennis en ervaring met de bodem de juiste keuzes te maken. Op basis van die ervaring werd ook de bemesting op percelen vaak variabel toegediend. Met behulp van GPS-techniek is sinds 2010 die ontwikkeling ook op ons bedrijf in een stroomversnelling geraakt.  We waren zo’n beetje de eerste in de regio die jaren geleden met de Veris Bodemscan een perceel in kaart lieten brengen om nóg meer informatie over die bodem boven tafel te krijgen. Tegenwoordig laten we jaarlijks een aantal percelen scannen, en vliegen we met een eigen drone boven percelen om gegevens te verzamelen”, aldus Anton Bartelen. Anton heeft tijdens zijn studie Plant Sciences in Wageningen veel gewerkt met proefvelden en data- analyses, terwijl Jeroen op de agrarische hogeschool in Dronten juist weer veel ervaringen met nieuwe technieken heeft opgedaan. Samen met de ervaring van vader Peter worden er discussies gevoerd over de aanpak voor bepaalde percelen. We doen al 5 jaar proeven met het variabel poten van aardappelen, en verzamelen in deze proeven data waarmee we de (financiële) meerwaarde in kaart brengen. Sinds afgelopen voorjaar rijdt Jeroen met een nieuwe Grimme pootmachine rondt waarmee hij per element op basis van taakkaarten de pootafstand per element kan variëren, variabel en onafhankelijk van elkaar 2 granulaten toe kan dienen. Zo vloeien theorie en praktijk samen in nieuwe ervaringen waarmee we ons voordeel doen.

Innovatie 

Naast het telen van verschillende gewassen en het toepassen van zoveel mogelijk precisielandbouw worden er op het bedrijf ook hele nieuwe onderzoeken gedaan. Het aanleggen van praktijkproeven is niet nieuw en wordt op het bedrijf kleinschalig al decennialang gedaan, vaak in samenwerking met handelshuizen of toeleveranciers. Sinds 2015 worden er steeds meer professionele proefvelden aangelegd en onderhouden op het bedrijf. De ligging op de scheiding van zand en klei maakt het ideaal om proeven te doen voor partners die graag op beide grondsoorten betrouwbare proeven aan willen leggen. De ligging en de aanwezige kennis en ervaring maakt het bedrijf uniek. 

Paarse aardappelen

Sinds een jaar of vijf doet het bedrijf onderzoek naar de teelt en verwerking van paarse aardappelen en paarse truffelaardappelen. Er worden proeven gedaan met verschillende genotypen, bemestings- en bewaarstrategieën en in de verwerking tot bijvoorbeeld chips, friet en salades. Doel is om met dit bijzondere streekproduct consumenten en horeca- ondernemers te voorzien van een heerlijk product én een eerlijk verhaal over onze sector. “We hopen dat we met dit product de verbinding tussen consument en producent kunnen versterken, met een nog positiever imago van onze sector tot gevolg.”

Kunstmestvrij aardappelen telen

Vanuit de provincie Noord-Brabant is de familie medio 2019 benaderd om mee te denken over een meerjarige proef waarin aardappelen zonder kunstmest geteeld worden. Tijdens dit onderzoek worden er diverse stroken naast elkaar op een perceel van 6 hectare aangelegd. In deze stroken worden verschillende strategieën naast elkaar getest, met daarin uiteraard een controlestrook waarin standaard aardappelen worden geteeld met de reguliere bemestingsstrategie. Uiteindelijk wordt gekeken naar de teeltresultaten, de economische haalbaarheid, de vitaliteit en structuur van de bodem én de uitspoeling van nitraat naar het grondwater.

Aardappelveredeling

Het grootste areaal aan proeven wordt ingevuld door proeven voor aardappelonderzoek en -veredeling. “Samen met onze partners uit Wageningen hadden we in 2020 zo’n 10 hectare proefveld liggen op zowel zand als kleigronden. In totaal 28 proeven, met in iedere proef een veelvoud van veldjes, behandelingen en herhalingen. We doen onderzoek naar teeltsystemen, nieuwe genetica, nieuwe veredelings-technieken maar ook naar bemesting en bewaarbaarheid. In 2018 hadden we meer dan 1000 verschillende genotypen in onze proeven liggen. Deze worden allemaal met de hand gepoot en ook weer opgeraapt. Sinds 2020 doen we ook onderzoek naar verschillende resistenties tegen ziekten en plagen, waardoor we hopelijk een steentje bijdragen aan een robuustere teelt in de toekomst. Als bedrijf, maar ook als sector, zijn we er op termijn bij gebaat dat onze gewassen minder gevoelig zijn voor ziekten, beter om kunnen gaan met weersextremen én nog beter aansluiten bij de wensen van de consument”.

Door het uitvoeren van onderzoek, het experimenteren met nieuwe technieken en het koppelen van data, kennis en ervaring, probeert het bedrijf zichzelf verder te ontwikkelen. “We willen met de resultaten uit verschillende onderzoeken ook de sector in zijn geheel voeden met informatie, waardoor we samen stappen zetten richting de toekomst”.

Voor het bedrijf is het belangrijk om zowel voor de bedrijfsvoering, als ook voor de proefvelden, te werken met betrouwbare partners. “a.s.r. real estate in voor ons één van die partners. Zij zijn oprecht geïnteresseerd in onze bedrijfsvoering en onze visie, en denken mee in onze toekomstplannen. Het is fijn om te merken dat a.s.r. oprecht een bijdrage wil leveren aan het verder toekomstbestendig maken van onze prachtige sector”.