Deze boer verandert: 'Het kan ook in je voordeel werken'

Rentmeester Ronald Kramer en portefeuillemanager Fadyan Pronk van a.s.r. real estate en boeren Tonny en Rick Berends spraken met Change Inc. Lees hieronder het interview waarin ze bespreken hoe samenwerking en een combinatie van kortingen en subsidies boeren kunnen helpen om de problemen te lijf te gaan.

De klimaatproblemen stapelen zich op. Vooral in de landbouw wordt dat goed zichtbaar nu Europa de Nederlandse overheid dwingt om de stikstofuitstoot te reduceren. Deze problematiek komt bovenop andere uitdagingen zoals CO2-uitstoot, biodiversiteitsverlies en slechte waterkwaliteit. Samenwerking en een combinatie van kortingen en subsidies kunnen boeren helpen om de problemen te lijf te gaan. “Het is uiteindelijk gewoon een rekensom”, zegt boer Rick Berends.

Het is een rustige, zomerse dag in een landelijk gebied in Oost-Nederland. Naast het gekrijs van roofvogels die elkaar achternazitten en af en toe het geluid van een passerende auto is het stil. De koeien staan in de stal. “Die houden eigenlijk meer van 5 tot 10 graden”, merkt Tonny Berends op. Zijn zoon Rick runt de boerderij, maar vader helpt dagelijks mee.

Er komt een auto het erf op rijden. Twee mannen stappen uit: rentmeester Ronald Kramer en Fadyan Pronk, portefeuillemanager landelijk vastgoed bij a.s.r. real estate. Straks krijgen de mannen van a.s.r. een rondleiding over het erf, maar eerst gaan ze voor koffie naar het kantoortje: een ruimte naast de stal met een betonnen vloer, klein keukentje en een tafel met wat stoelen eromheen.

Het gaat al snel over de uitdagingen waar boeren mee te maken hebben: stikstofproblematiek, CO2-uitstoot, biodiversiteitsverlies en slechte waterkwaliteit. Er ligt veel op het bord van Nederlandse agrariërs. Berends benadrukt dat inspelen op veranderingen erbij hoort als ondernemer. “Als je nooit meegaat in verandering, dan blijf je geen boer.” Rentmeester Kramer is het met hem eens. “Dan komt het niet goed inderdaad. Maar de laatste vijftien jaar is het beleid wel erg vaak veranderd.”

Grootgrondbezitter
a.s.r. real estate beheert 43.000 hectare grond. Daarmee is a.s.r. één van de grootste grootgrondbezitters van Nederland. Ongeveer 6.000 hectare bestaat uit landgoederen en 37.000 hectare landbouwgrond is ondergebracht in het ASR Dutch Farmland Fund. De landbouwgrond geeft a.s.r. real estate hoofdzakelijk langjarig in erfpacht uit aan boeren.

Korting voor duurzame maatregelen
Kramer komt al langer bij Berends. Hij hielp hem aan een Jonge Boeren Erfpacht-regeling toen Berends 40 hectare extra wilde kopen. Die grond pacht Berends nu van a.s.r. real estate. Met zijn maatlatstal (een certificering voor stallen die milieu- en diervriendelijker zijn), de zonnepanelen op het dak en minder gebruik van kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen zet hij duurzame stappen.

“Wij hebben 20 hectare natuurland in de uiterwaarden. Een vogelwerkgroep kijkt voordat ik ga maaien waar nesten van de kwartelkoning zitten. We maaien daar niet voor 15 juni, omdat die vogel dan nog niet weg is.”
Rick Berends, Boer

Doordat hij duurzaamheidsmaatregelen treft, komt Berends in aanmerking voor de duurzaamheidskorting die a.s.r. aanbiedt op de erfpacht. “Heel veel dingen vallen samen”, merkte hij. Voor de Jonge Boeren Erfpacht-regeling moest hij namelijk al een bedrijfsplan schrijven. Zijn grond leent zich goed voor botanisch grasland en hij wilde zich al aanmelden voor het duurzame melkproduct van Albert Heijn: Het ‘Beter voor Koe, Natuur & Boer’ programma van Royal A-ware. “Dat betekent een korting bij a.s.r. en een plus op de melkprijs. Het is een samenspel waardoor je er sterker uitkomt.”

Dat samenspel is geen toeval, legt Pronk uit. “We hebben met ketenpartijen zoals Royal A-ware overlegd om te kijken hoe we samen kunnen optrekken. Op die manier hoeven boeren bij ons niet nog eens een hele checklist door. Als we zien dat ze meedoen met Royal A-ware dan weten wij voldoende.” Hetzelfde geldt voor biologische boeren met een Skal-certificering. Dat certificaat toont aan dat de producten van die boer biologisch zijn.

Natuur- en bodembeheer
Boeren moeten nog wel 5 procent van hun grond reserveren voor agrarisch natuurbeheer en meedoen aan de Open bodemindex. Pronk: “Om inzicht te krijgen in de kwaliteit van de bodem en het water.” Deze index levert ook verbeteradviezen op. Tot slot worden de duurzaamheidsstappen en -plannen van boeren om de vijf jaar bekeken. Als deze niet meer voldoende aansluiten bij de doelstelling van a.s.r. of als de boer een andere kant op wil, kunnen ze ervoor kiezen om te stoppen. “Maar als het in je voordeel werkt, dan ben je gek als je ermee stopt natuurlijk”, reageert Berends.

“We sluiten contracten af met looptijden van 25 tot 40 jaar, maar regels veranderen en duurzaamheidskennis ontwikkelt zich ook. Daarom gaat de rentmeester iedere vijf jaar om tafel met de agrariër om te kijken wat de boer de afgelopen jaren heeft gerealiseerd en welke duurzaamheidsplannen er zijn om verder te ontwikkelen.”
Fadyan Pronk, Portefeuillemanager landelijk vastgoed

De regeling bestaat sinds vorig jaar. Pronk schat dat inmiddels ongeveer 5 procent van de boeren meedoet. “We hebben nu honderd contracten afgesloten met een duurzaamheidskorting. Dat zijn zowel bestaande als nieuwe klanten. Dus ook boeren die misschien al tien of vijftien jaar een erfpachtovereenkomst of een pachtovereenkomst bij ons hebben komen in aanmerking. Zij krijgen dan voor de resterende looptijd korting. Op die manier willen we ook de bestaande portefeuille meenemen in die duurzaamheidsslag.”

‘Serieus geld’
De eerste drie jaar krijgen boeren 10 procent korting en de jaren daarna 5 procent. “De eerste drie jaar 10 procent: dat is serieus geld”, benadrukt Kramer.

Toch is de regeling nog niet voor elke boer even interessant. Zo is het vooral voor akkerbouwers lastig om 5 procent van de grond te reserveren voor agrarisch natuurbeheer. Pronk: “Iedere meter die je daar van een stuk grond afhaalt, is een stuk productieverlies, want daar kun je niets verbouwen.” Daarnaast zijn er minder regelingen die extra geld per product opleveren bij duurzaamheidsstappen. Ook ontbreekt er vaak subsidie vanuit de overheid. Bijvoorbeeld voor een strook bloemrijk grasland rondom de akkers.

Meerwaarde voor de boer
De meerwaarde voor de boer zit hem in de stapeling van korting, subsidies en meerprijs. Dat maakt het voor hem de moeite waard om duurzaamheidsstappen te zetten. “We kijken nu met rentmeesters en akkerbouwers die klant bij ons zijn hoe we de kortingsregeling kunnen aanpassen zodat hij ook beter bij akkerbouwers past”, zegt Pronk.

De korting van a.s.r. is één van de dingen die helpt bij de verduurzaming van de landbouw, maar er is nog meer nodig. Aan de kunststof tafel in Warnsveld geloven de mannen dat het goed kan komen. “Ik denk dat er wel een evenwicht komt. Dat de boer een eerlijk inkomen kan verdienen en dat dat prima samen kan gaan met natuur”, zegt Kramer.

“In Brabant heb je Peel Natuurdorpen. Daar willen ondernemers tiny houses plaatsen in ruil voor aanleg van nieuwe natuur. Circa twee tiny houses per 1 hectare nieuwe natuur. De tiny houses kunnen geclusterd worden bij het erf of eventueel ‘off grid’ worden geplaatst in de nieuwe bossen of kruidenrijke graslanden. De boer krijgt een stukje huur en hij beheert het land eromheen, waar het vee prima kan worden gehouden. Zo maken ze daar weer een soort coulisselandschap. Als melkveebedrijf kun je daar prima zitten, want je verdient wat aan dat coulisselandschap en wat aan die huur. Daarnaast biedt het een oplossing voor het woningprobleem.”
Ronald Kramer, Rentmeester

Innovatie en goede afspraken
Kramer gelooft in een combinatie tussen een goede regeling voor boeren die al wilden stoppen en een voordelige herverdeling van de grond onder de boeren die doorgaan. Met regels voor natuurbeheer. Daarnaast gelooft hij in innovatie. Bijvoorbeeld een bedrijf dat een soort glazen behuizing om een stal wil zetten om methaan af te vangen en er gas van te maken. “Maar dan kunnen de koeien niet meer naar buiten.”

Mest en urine scheiden
Ook kent hij een machine die urine en mest in de stal van elkaar scheidt. Die machine komt nu veel in het nieuws, omdat deze de stikstofuitstoot volgens de producent met wel 70 procent kan verminderen. “Laat ze dat alsjeblieft goed onderzoeken”, zegt Kramer. Als het werkt dan ziet hij een mooie oplossing. “Dan kan de Rijksoverheid een boer helpen bij de financiering hiervan. Ze hoeven het niet gratis te geven, maar bijvoorbeeld met een renteloze lening.” Hij denkt dat het goedkoper is dan boeren uitkopen. Maar het moet wél werken. Een boer kan niet elk jaar een machine van anderhalve ton kopen die vervolgens niet goed genoeg blijkt. “Dan loop je vast”, beaamt Berends. Pronk voegt toe dat het belangrijk is om problemen niet afzonderlijk van elkaar te bekijken. Als we stikstof, CO2-uitstoot of waterkwaliteit los aanpakken, dan kan dat slecht uitpakken. Zo zou het kunnen dat een melkveehouder een dure machine aanschaft om stikstof te reduceren, maar een paar jaar later alsnog koeien moet wegdoen vanwege een slechte waterkwaliteit of biodiversiteitsverlies.

Niet de boer alleen, maar met de keten
“We leggen er als maatschappij nu vaak de nadruk op dat de boer het moet oplossen, maar wij zijn van mening dat de hele keten het samen moet doen. Daar heeft de boer een belangrijke rol in, maar wij als grondeigenaar ook. Net als andere ketenpartijen”, zegt Pronk.

Kramer voegt eraan toe dat ook natuurorganisaties een rol kunnen spelen door grond beschikbaar te stellen aan boeren. “Vroeg of laat, komt dat wel”, gelooft Berends. “Het is een enorme klus, maar het begin is er”, zegt hij terwijl hij opstaat. Het is tijd voor een rondje over het erf en een paar foto’s. “Moet ik nog wat anders aan?”, vraagt Berends terwijl hij naar zijn T-shirt en laarzen kijkt. “Nee, joh. Ze schrijft er wel bij dat je in werkkleding bent”, zegt zijn vader.

Bron: https://www.change.inc/agri-food/deze-boer-verandert-het-kan-ook-in-je-voordeel-werken-38936